Lợi nhuận trước thuế là gì? Cách tính và cách đọc EBIT

Lợi nhuận trước thuế (EBIT) là một chỉ tiêu tài chính quan trọng trong báo cáo kết quả kinh doanh của doanh nghiệp. Đây là con số phản ánh khả năng sinh lời của doanh nghiệp từ các hoạt động sản xuất và kinh doanh trước khi tính đến các khoản thuế thu nhập doanh nghiệp và chi phí tài chính. Lợi nhuận trước thuế giúp nhà quản trị, nhà đầu tư và các bên liên quan hiểu rõ hơn về hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, đặc biệt là trong việc phân tích sức khỏe tài chính và chiến lược phát triển. Bài viết này sẽ làm rõ khái niệm lợi nhuận trước thuế, cách tính và đọc chỉ số EBIT, cũng như tầm quan trọng của chỉ tiêu này trong việc đưa ra các quyết định tài chính chiến lược. Cùng Arito tìm hiểu thêm.

1. Lợi nhuận trước thuế là gì?

Lợi nhuận trước thuế (Earnings Before Interest and Tax – EBIT) là chỉ tiêu phản ánh lợi nhuận mà doanh nghiệp tạo ra trong một kỳ kế toán, trước khi trừ đi các khoản thuế thu nhập doanh nghiệp. Đây là một trong những chỉ số quan trọng trong báo cáo kết quả kinh doanh, giúp đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp mà không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố thuế và chi phí tài chính.

Lợi nhuận trước thuế còn được gọi là thu nhập trước thuế hoặc lợi nhuận kế toán trước thuế. Đây là một chỉ tiêu cơ bản để đo lường khả năng sinh lời của doanh nghiệp từ các hoạt động sản xuất, kinh doanh chủ yếu.

2. Một số thuật ngữ liên quan đến lợi nhuận trước thuế

• Tỷ suất lợi nhuận trước thuế
  Tỷ suất lợi nhuận trước thuế là tỷ lệ giữa lợi nhuận trước thuế trong kỳ và tổng doanh thu của doanh nghiệp. Chỉ số này cho phép doanh nghiệp đánh giá mức lợi nhuận thu được từ mỗi đồng doanh thu, giúp xác định khả năng sinh lời trước khi tính đến các khoản thuế.
  Tỷ suất lợi nhuận trước thuế được tính theo công thức:

Tỷ suất lợi nhuận trước thuế = Lợi nhuận trước thuếDoanh thu trong kỳx 100%

• Lợi nhuận trước thuế và lãi vay
  Lợi nhuận trước thuế và lãi vay (Earnings Before Interest and Taxes – EBIT) là chỉ tiêu thể hiện khả năng sinh lời của doanh nghiệp, được tính bằng tổng thu nhập trừ đi các chi phí hoạt động nhưng chưa bao gồm thuế thu nhập doanh nghiệp và chi phí lãi vay. Chỉ tiêu này rất hữu ích trong việc so sánh khả năng sinh lợi giữa các doanh nghiệp, vì nó loại bỏ ảnh hưởng của các yếu tố tài chính và thuế.
• Biên lợi nhuận trước thuế
  Biên lợi nhuận trước thuế (Pre-tax Profit Margin) là tỷ lệ phần trăm thể hiện mối quan hệ giữa lợi nhuận trước thuế và tổng doanh thu. Chỉ số này cho biết doanh nghiệp thu được bao nhiêu lợi nhuận trước thuế từ mỗi đồng doanh thu, giúp doanh nghiệp đánh giá hiệu quả sinh lời từ các hoạt động kinh doanh trước khi phải đóng thuế.
  Biên lợi nhuận trước thuế được tính theo công thức:

Biên lợi nhuận trước thuế= Lợi nhuận trước thuếTổng doanh thux 100%

3. Ý nghĩa của lợi nhuận trước thuế

3.1. Đối với nhà quản trị doanh nghiệp

Lợi nhuận trước thuế là một chỉ tiêu quan trọng trong việc đánh giá hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp. Cụ thể, chỉ tiêu này giúp các nhà quản trị:

• Đánh giá kết quả hoạt động sản xuất và kinh doanh
  Lợi nhuận trước thuế là tổng lợi nhuận doanh nghiệp có được từ các hoạt động sản xuất, kinh doanh, trước khi trừ đi các khoản thuế. Thông qua chỉ tiêu này, doanh nghiệp có thể đánh giá toàn diện về hiệu quả hoạt động trong kỳ, nhận diện xu hướng biến động và từ đó điều chỉnh chiến lược kinh doanh sao cho phù hợp. Bên cạnh đó, lợi nhuận trước thuế còn là căn cứ quan trọng trong việc lập kế hoạch tài chính cho các kỳ tiếp theo.
• So sánh doanh thu giữa các doanh nghiệp
  Lợi nhuận trước thuế cũng là công cụ hữu ích để so sánh kết quả hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp với các đối thủ trong cùng ngành, cùng quy mô. Điều này đặc biệt quan trọng khi so sánh doanh thu giữa các doanh nghiệp ở các khu vực địa lý khác nhau, nơi mức thuế suất thuế thu nhập doanh nghiệp có thể khác biệt. Nếu doanh nghiệp muốn so sánh hiệu quả giữa các doanh nghiệp có quy mô khác nhau, các nhà quản trị cần kết hợp thêm các chỉ tiêu như tỷ suất lợi nhuận/vốn chủ sở hữu, tỷ suất lợi nhuận/doanh thu, hoặc tỷ suất lợi nhuận/tài sản.

Chỉ tiêu lợi nhuận trước thuế không chỉ giúp đánh giá hiệu quả kinh doanh, mà còn giúp chủ doanh nghiệp tránh được các vấn đề liên quan đến quyết toán thuế và kêu gọi đầu tư từ bên ngoài.

3.2. Đối với các nhà đầu tư

Đối với các nhà đầu tư, lợi nhuận trước thuế có ý nghĩa quan trọng trong việc đưa ra quyết định đầu tư:

• Đánh giá khả năng sinh lời của doanh nghiệp
  Thông qua chỉ tiêu lợi nhuận trước thuế, nhà đầu tư có thể đánh giá mức độ sinh lời của doanh nghiệp, từ đó xác định cơ hội kinh doanh ngắn hạn và dài hạn. Đây là cơ sở để các nhà đầu tư quyết định có nên rót vốn vào doanh nghiệp hay không.
• So sánh hiệu quả sản xuất, kinh doanh của các doanh nghiệp
  Ngoài các chỉ tiêu tài chính như lợi nhuận trước thuế, lợi nhuận sau thuế, tỷ suất sinh lời của tài sản, tỷ suất sinh lời từ doanh thu, các nhà đầu tư còn quan tâm đến các yếu tố định tính như chiến lược kinh doanh, kế hoạch phát triển, và tình hình lạm phát. Khi nhận thấy doanh nghiệp có tiềm năng phát triển, nhà đầu tư sẽ sử dụng các phương pháp phân tích và đánh giá các chỉ tiêu sinh lời qua các kỳ để đưa ra quyết định đầu tư chính xác.

3.3. Đối với các bên liên quan khác

Ngoài chủ doanh nghiệp và nhà đầu tư, lợi nhuận trước thuế còn có ý nghĩa đối với các bên liên quan khác như chủ nợ và cơ quan quản lý Nhà nước:

• Chủ nợ
  Lợi nhuận trước thuế giúp các chủ nợ, bao gồm các tổ chức tín dụng, ngân hàng, hay nhà cung cấp, đánh giá khả năng tài chính và khả năng trả nợ của doanh nghiệp. Doanh nghiệp có lợi nhuận trước thuế cao chứng tỏ khả năng thanh toán tốt, giảm rủi ro cho các chủ nợ, và có thể nhận được hạn mức tín dụng cao hơn. Ngược lại, doanh nghiệp có lợi nhuận thấp hoặc thua lỗ có thể bị đánh giá rủi ro cao và hạn mức tín dụng sẽ bị giảm.
• Cơ quan quản lý Nhà nước
  Lợi nhuận trước thuế là căn cứ để cơ quan Thuế xác định số thuế thu nhập doanh nghiệp mà doanh nghiệp phải nộp. Chỉ tiêu này giúp cơ quan nhà nước kiểm soát mức độ tuân thủ nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp, đồng thời đảm bảo doanh nghiệp đóng thuế đúng mức và đúng thời hạn.

Như vậy, lợi nhuận trước thuế không chỉ là chỉ tiêu tài chính quan trọng đối với doanh nghiệp, mà còn là căn cứ để các bên liên quan đưa ra các quyết định chiến lược, đầu tư, và quản lý thuế hiệu quả.

4. Cách tính lợi nhuận trước thuế

Lợi nhuận trước thuế là chỉ tiêu mã số 50 trên báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh theo Thông tư 200/2014/TT-BTC. Có hai phương pháp tính lợi nhuận trước thuế, cụ thể:

Cách 1: Tính lợi nhuận trước thuế dựa trên doanh thu và chi phí

Lợi nhuận trước thuế được tính bằng công thức sau:

Lợi nhuận trước thuế = Tổng doanh thu – Chi phí cố định – Chi phí phát sinh

Trong đó:

• Tổng doanh thu: Bao gồm tất cả các khoản doanh thu thu được từ hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp, thể hiện qua các hóa đơn, biên lai bán ra.
• Chi phí cố định: Các chi phí liên quan đến sản xuất và kinh doanh mà không thay đổi theo sản lượng như chi phí vận chuyển, chi phí giá vốn hàng bán, chi phí sản xuất, chi phí thuê mặt bằng, chi phí thuê nhân viên, và các chi phí cố định khác.
• Chi phí phát sinh: Các chi phí phát sinh trong quá trình hoạt động của công ty, không thuộc kế hoạch chi tiêu ban đầu.

Ví dụ:
Năm 2023, Doanh nghiệp X có tổng doanh thu từ bán hàng là 800.000.000 VNĐ. Cụ thể:

• Giá vốn hàng bán: 20.000 VNĐ/sản phẩm.
• Số lượng sản phẩm đã bán: 10.000 sản phẩm.
• Chi phí trả lương nhân viên: 50.000.000 VNĐ.
• Chi phí thuê mặt bằng và điện nước: 25.000.000 VNĐ.

Tính toán: Lợi nhuận trước thuế = 800.000.000 – (20.000 x 10.000) – 50.000.000 – 25.000.000
= 800.000.000 – 200.000.000 – 50.000.000 – 25.000.000
= 525.000.000 VNĐ

Cách 2: Tính lợi nhuận trước thuế dựa trên lợi nhuận sau thuế và chi phí

Lợi nhuận trước thuế có thể được tính từ lợi nhuận sau thuế bằng cách cộng thêm chi phí lãi vay và thuế thu nhập doanh nghiệp:

Lợi nhuận trước thuế = Lợi nhuận sau thuế + Chi phí lãi vay + Thuế TNDN

Trong đó:

• Lợi nhuận sau thuế: Là lợi nhuận doanh nghiệp thu được sau khi đã trừ đi thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN).
• Chi phí lãi vay: Khoản chi phí doanh nghiệp phải trả cho các khoản vay ngân hàng hoặc các tổ chức tín dụng để phục vụ hoạt động sản xuất, kinh doanh.
• Thuế TNDN: Khoản thuế doanh nghiệp phải nộp theo quy định của Nhà nước, tính trên thu nhập chịu thuế.

Ví dụ:
Năm 2023, Doanh nghiệp X có lợi nhuận sau thuế là 400.000.000 VNĐ. Các chi phí liên quan:

• Chi phí trả lãi vay: 30.000.000 VNĐ.
• Thuế thu nhập doanh nghiệp phải nộp: 25.000.000 VNĐ.

Tính toán: Lợi nhuận trước thuế = 400.000.000 + 30.000.000 + 25.000.000
= 455.000.000 VNĐ

Như vậy, tuỳ theo cách tính, doanh nghiệp có thể xác định được lợi nhuận trước thuế của mình bằng các phương pháp khác nhau để phục vụ cho các mục đích tài chính và quản trị.

5. Phân tích đánh giá chỉ số lợi nhuận trước thuế trong doanh nghiệp

Chỉ số EBIT (Earnings Before Interest and Taxes) thể hiện khả năng sinh lời của doanh nghiệp từ hoạt động sản xuất và kinh doanh, trước khi trừ đi chi phí lãi vay và thuế. Dưới đây là cách phân tích và đánh giá chỉ số EBIT trong doanh nghiệp:

Chỉ số EBIT	Ý nghĩa	Phương án
EBIT < 0	Doanh nghiệp đang kinh doanh thua lỗ, tổng doanh thu không đủ bù đắp chi phí.	Doanh nghiệp cần thay đổi phương thức hoạt động, xem xét giảm chi phí không cần thiết, thu hẹp hoạt động, hoặc chuyển hướng kinh doanh sang lĩnh vực khác để tránh tình trạng thua lỗ kéo dài. Cần kiểm tra lại chiến lược giá bán, nguồn lực sử dụng, và cách thức vận hành để tối ưu hoá chi phí.
EBIT = 0	Hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp không có lợi nhuận, doanh thu chỉ đủ để bù đắp chi phí.	Doanh nghiệp cần xem xét lại chiến lược kinh doanh, cải thiện hiệu quả các hoạt động hiện tại và tối ưu hoá các nguồn lực. Có thể cân nhắc thay đổi mô hình kinh doanh hoặc đầu tư vào các lĩnh vực có tiềm năng sinh lời cao hơn. Tận dụng tối đa các khoản đầu tư hiện tại để giảm thiểu chi phí và gia tăng lợi nhuận.
EBIT > 0	Doanh nghiệp đang có lãi, doanh thu đủ để bù đắp chi phí và có lãi.	Doanh nghiệp nên lập kế hoạch mở rộng sản xuất và kinh doanh để gia tăng lợi nhuận. Cần tiếp tục duy trì và phát triển các yếu tố tạo ra lợi nhuận, đồng thời tối ưu hóa quy trình sản xuất để gia tăng hiệu quả. Xem xét đầu tư vào các dự án mở rộng hoặc nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới để tăng trưởng bền vững.

Chỉ số EBIT là công cụ hữu ích giúp doanh nghiệp xác định được tình hình tài chính và mức độ hiệu quả của các hoạt động kinh doanh. Việc phân tích chỉ số EBIT giúp các nhà quản trị đưa ra những quyết định đúng đắn để cải thiện hiệu quả kinh doanh và đảm bảo sự phát triển bền vững cho doanh nghiệp.

6. Lợi nhuận trước thuế âm có phải đóng thuế TNDN không?

Thuế TNDN (Thuế Thu nhập Doanh nghiệp) được tính dựa trên phần thu nhập tính thuế của doanh nghiệp, không trực tiếp dựa vào lợi nhuận trước thuế. Công thức tính thuế TNDN như sau:

Thuế TNDN phải đóng = (Thu nhập tính thuế – Phần trích lập quỹ Khoa học & Công nghệ) x Thuế suất thuế TNDN

Trong đó:

• Thu nhập tính thuế được xác định qua công thức:
  Thu nhập tính thuế = Thu nhập chịu thuế – (Thu nhập được miễn thuế + Các khoản lỗ được kết chuyển theo quy định)
• Thu nhập chịu thuế được tính theo công thức:
  Thu nhập chịu thuế = Doanh thu – Chi phí được trừ + Các khoản thu nhập khác.

Xác định nghĩa vụ thuế TNDN khi lợi nhuận trước thuế âm:

• Nếu thu nhập tính thuế > 0, doanh nghiệp phải nộp thuế TNDN.
• Nếu thu nhập tính thuế < 0, doanh nghiệp không phải nộp thuế TNDN.

Do đó, lợi nhuận trước thuế âm không đồng nghĩa với việc doanh nghiệp phải đóng thuế TNDN. Trường hợp lợi nhuận trước thuế âm có thể không phản ánh đúng thu nhập tính thuế của doanh nghiệp, vì thuế TNDN được xác định theo thu nhập tính thuế (doanh thu trừ chi phí hợp lý và các khoản miễn thuế), và nếu thu nhập tính thuế là âm (do có lỗ), doanh nghiệp sẽ không phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp.

Tuy nhiên, nếu doanh nghiệp có các khoản lỗ trước đó chưa được kết chuyển, các khoản này có thể ảnh hưởng đến nghĩa vụ thuế trong các kỳ tiếp theo.